Obsesif Kompulsif Bozukluk Nedir?
Obsesif Kompulsif Bozukluk
Takıntılarınız sizi esir almasın çünkü obsesif kompulsif bozukluk tedavisi olan bir ruhsal sorundur. Obsesif kompulsif bozukluk (OKB) takıntı ve zorlantı hastalığı olarak bilinir. Obsesyon takıntı olarak adlandırılırken kompulsiyon zorlantıdır. Obsesyonlar düşünce iken kompulsiyonlar düşüncenin yarattığı huzursuzlukları sonlandırmak için ortaya çıkan zorlantılı davranışlardır.
Peki aşırı takıntı neden olur? Aşırı takıntı nasıl geçer? Takıntılı insan nasıl anlaşılır? Takıntı nasıl yok edilir? Bir başka deyişle, obsesif kompulsif bozukluk tedavisi nasıl gerçekleşir? Obsesyon belirtileri nelerdir? OKB’li insanların özellikleri nasıl anlaşılır? Obsesif kompulsif bozukluk nasıl geçer ve bu sürecin tüm detaylarını bugünkü yazımda sizler için derledim. Eğer siz de OKB tedavisi almak isterseniz, benimle iletişime geçebilirsiniz.
Obsesif kompulsif bozukluk (OKB), kişinin tekrarlayan ve istenmeyen düşünceler (obsesif düşünce) ve davranışlar (kompülsif davranış) yaşadığı bir psikolojik rahatsızlıktır. Obsesyon, kişinin zihnini meşgul eden ve kontrol edilemez olan düşünceler, dürtüler veya görüntülerdir. Kompülsiyon ise, bu düşüncelerden kaynaklanan rahatsızlığı azaltmak veya önlemek için kişinin yaptığı tekrarlayan davranışlardır. OKB, kişinin günlük yaşamını önemli ölçüde etkileyebilir.
Obsesyonlar ve kompülsiyonlar, kişinin iş, okul, sosyal ilişkiler ve kişisel bakım gibi alanlarını olumsuz etkileyebilir. OKB tedavisi için ilaç ve psikoterapinin birlikte kullanımı etkilidir. Obsesyon (takıntı), kişinin zihnini meşgul eden ve kontrol edilemez olan düşünceler, dürtüler veya görüntülerdir. Bu düşünceler, istenmeyen, rahatsız edici ve mantıksızdır. Kişi, bu düşünceleri kontrol etmek veya yok etmek için çabalasa da bu çabalar genellikle başarısız olur.
Obsesyonlar, kişinin günlük yaşamını olumsuz etkileyebilir. Örneğin, kirliliğe veya hastalık kapmaya dair obsesyonları olan bir kişi, ellerini sürekli yıkamak zorunda kalabilir. Bu durum, kişinin iş, okul veya sosyal ilişkilerini olumsuz etkileyebilir. Kompülsiyonlar, obsesyonlardan kaynaklanan rahatsızlığı azaltmak veya önlemek için kişinin yaptığı tekrarlayan davranışlardır. Kompülsiyonlar, genellikle mantıksız ve aşırıdır. Kişi, kompülsiyonları yapmadan rahatsızlık hissedebilir.
Ancak, kompülsiyonları yapmanın da rahatsızlık verici olabileceğini fark edebilir. Örneğin, kapı ve pencereleri kontrol etme kompülsiyonu olan bir kişi, kapı ve pencereleri defalarca kontrol etmek zorunda kalabilir. Bu durum, kişinin zamanını ve enerjisini boşa harcamasına neden olabilir. Uzun vadede özellikle kişinin yaşamı tam anlamıyla çıkmaza girer ve obsesif kompulsif bozukluk tedavisi için başvurular artabilir.
Obsesif Kompulsif Bozukluk Nedenleri
OKB nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik faktörler, beyin kimyası ve çevresel faktörlerin rol oynadığı bir hastalık olarak düşünülmektedir. Obsesif kompulsif hastalığın genetik bir bileşeni olduğu düşünülmektedir. Ailesinde OKB olan kişilerde, takıntı hastalığı geliştirme riski daha yüksektir. Bu, obsesif kompulsif bozukluğun kalıtsal olabileceğini göstermektedir.
Beynin serotonin ve dopamin gibi bazı kimyasallarının, OKB’nin gelişiminde rol oynadığı düşünülmektedir. Serotonin, ruh halini ve kaygıyı düzenlemeye yardımcı olan bir nörotransmitterdir. Dopamin, beynin ödüllerle ve kişinin motivasyonuyla ilişkili bir nörotransmitter olarak bilinmektedir. OKB’li kişilerin beyinlerinde serotonin ve dopamin düzeylerinin düşük olduğu düşünülmektedir. Bu, obsesyon ve kompülsiyonların gelişiminde rol oynayabilir.
Ayrıca çocuklukta yaşanan travmatik olaylar, OKB nedenleri arasında görülmektedir. Örneğin, çocukluktaki cinsel istismar, obsesif kompulsif bozukluk riskini artırabilir. Ayrıca stres, yorgunluk, uyuşturucu ve alkol kullanımı ve bazı tıbbi durumlar (örneğin, tiroid hastalıkları) da obsesif kompulsif bozukluğun nedenleri arasında gösterilmektedir.
İkiz çalışmaları, takıntı hastalığının genetik bir bileşeni olduğunu göstermektedir. Aynı ikizlerden biri obsesif kompulsif bozukluk belirtileri sergiliyorsa, diğer ikizin de takıntı sorunu geliştirme riski yaklaşık %50’dir. Bir araştırmada, takıntılı kişilerin beyinlerinde serotonin ve dopamin düzeylerinin düşük olduğu bulunmuştur. Bu bulgular, serotonin ve dopamin düzeylerinin OKB’nin gelişiminde rol oynayabileceğini göstermektedir.
Bir araştırmada, çocukluktaki cinsel istismara maruz kalan kişilerin takıntı zorlantı hastalığı geliştirme riskinin daha yüksek olduğu bulunmuştur. Bu bulgular, çocukluk travmasının obsesif düşüncelerin gelişiminde rol oynayabileceğini göstermektedir.
Obsesif Kompulsif Bozukluk Belirtileri
Obsesif kompulsif bozukluk belirtileri oldukça açık olduğu kadar kişinin yaşamını da oldukça zorlaştıran bir ruhsal rahatsızlıktır. OKB belirtileri genellikle iki şekilde incelenmelidir. Obsesyon olarak adlandırılan takıntı içerikli olan düşüncelere ek olarak kompulsiyon adı verilen zorlantılı davranışlar görülmektedir.
Obsesif düşünceler kişide rahatsızlık yaratır ve kişi bu düşüncelerin rahatsız edici etkilerinden kurtulmak için de bazı davranışları sergilemek zorunda hisseder. Bu durumun zaman zaman kendisinde yarattığı sorunlardan dolayı mantıksız olduğunu düşünse de yineleyici düşünceler ve davranışları kendi başına ortadan kaldıramayabilir. Şimdi obsesyon adı verilen takıntılı düşüncelere ve kompulsiyon adı verilen zorlantılı davranış ve eylemlere biraz daha detaylı göz atalım.
Obsesyon (Takıntı)
Obsesyon, kişinin zihnini meşgul eden ve kontrol edilemez olan düşünceler, dürtüler veya görüntülerdir. Bu düşünceler, istenmeyen, rahatsız edici ve mantıksızdır. Kişi, bu düşünceleri kontrol etmek veya yok etmek için çabalasa da, bu çabalar genellikle başarısız olur. Obsesyonlar, kişinin günlük yaşamını olumsuz etkileyebilir. Örneğin, kirliliğe veya hastalık kapmaya dair obsesyonları olan bir kişi, ellerini sürekli yıkamak zorunda kalabilir. Bu durum, kişinin iş, okul veya sosyal ilişkilerini olumsuz etkileyebilir. Obsesyonların bazı yaygın belirtileri şunlardır:
- Kirliliğe veya hastalık kapmaya dair düşünceler
- Düzensizlik veya simetriye dair düşünceler
- Cinsel içerikli düşünceler
- Kayıp veya zarar görmeye dair düşünceler
- Karşıtlık düşünceleri (örneğin, birini sevdiğini düşünmekten korkmak)
- İnançsal obsesyonlar (örneğin, bir günah işlediğini düşünmek)
Kompulsiyon (Zorlantı)
Kompülsiyon, obsesyonlardan kaynaklanan rahatsızlığı azaltmak veya önlemek için kişinin yaptığı tekrarlayan davranışlardır. Kompülsiyonlar, genellikle mantıksız ve aşırıdır. Kişi, zorlantı içerikli bu davranışları yapmadan rahatsızlık hissedebilir. Ancak, bu davranışları yapmanın da rahatsızlık verici olabileceğini fark edebilir. Örneğin, kapı ve pencereleri kontrol etme kompülsiyonu olan bir kişi, kapı ve pencereleri defalarca kontrol etmek zorunda kalabilir. Bu durum, kişinin zamanını ve enerjisini boşa harcamasına neden olabilir. Kompülsiyonların bazı yaygın belirtileri şunlardır:
- El yıkama
- Kapı ve pencereleri kontrol etme
- Sıralama ve düzenleme
- Sayı sayma
- Dua etme
- Kontrol etme (örneğin, bir şeyi tekrar tekrar kontrol etme)
- Toplama (örneğin, çöpleri veya gereksiz eşyaları toplama)
- Saç yolma (trikotillomani)
- Cilt yolma (dermatillomani)
Obsesif Kompulsif Bozukluk Tedavisi
OKB tedavisi olan bir ruhsal rahatsızlıktır. Obsesif kompulsif bozukluk, kişinin tekrarlayan ve istenmeyen düşünceler (obsesyon) ve davranışlar (kompülsiyon) yaşadığı bir psikolojik rahatsızlıktır. Takıntı tedavisi için ilaç ve psikoterapinin birlikte kullanımı etkilidir. Bu noktada en iyi tedavi şekli kişinin tıbbi desteğe ihtiyacı varsa tıbbi yardım alması ve psikolojik destek sürecine dahil olmasıdır. Obsesif kompulsif bozukluk tedavi edilirken psikolog ve psikiyatristlerin birlikte çalışması en iyi sonuçları vermektedir. Peki tıbbi destek nasıl gerçekleşir ve obsesif kompulsif bozukluk ilaçları (takıntı ilaçları) nelerdir?
OKB İlaçları
Obsesif kompulsif bozukluğun ilaçla tedavisi gerçekleşebilir. Ancak mutlaka destekleyici ve eş zamanlı şekilde psikoterapi desteği almak çok önemlidir. OKB’nin tedavisinde kullanılan ilaçlar, antidepresanlardır. Antidepresanlar, obsesyonları ve kompülsiyonları azaltmaya yardımcı olur.
Seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI’lar): SSRI’lar, serotonin düzeylerini yükselterek çalışan bir grup antidepresandır. SSRI’lar, OKB’nin tedavisinde en yaygın kullanılan antidepresanlardır. Örneğin, fluoksetin (Prozac), paroksetin (Paxil), sertralin (Zoloft) ve escitalopram (Lexapro) gibi ilaçlar SSRI’lara örnektir.
Serotonin-noradrenalin geri alım inhibitörleri (SNRI’lar): SNRI’lar, serotonin ve noradrenalin düzeylerini yükselterek çalışan bir grup antidepresandır. SNRI’lar, SSRI’lara benzer şekilde etkilidir. Örneğin, venlafaksin (Effexor), desvenlafaksin (Pristiq) ve duloksetin (Cymbalta) gibi ilaçlar SNRI’lara örnektir.
Tritsiklik antidepresanlar: Tritsiklik antidepresanlar, serotonin ve norepinefrin düzeylerini yükselterek çalışan bir grup antidepresandır. Tritsiklik antidepresanlar, diğer antidepresanlara göre daha fazla yan etkiye neden olabilir. Örneğin, klomipramin (Anafranil) ve imipramin (Tofranil) gibi ilaçlar tritsiklik antidepresanlara örnektir. OKB’de en etkili ilaç hekim tarafından size önerilecektir. Peki OKB sadece ilaçla geçer mi? Hayır. Obsesif kompulsif bozukluk terapisi de mutlaka alınmalıdır.
Psikolojik Destek
Obsesif kompulsif bozukluğu olan bireyler tedavi sürecinde ilaçlara ek olarak ruhsal yardım da almaktadırlar. Takıntı hastalığının tedavisi için birbirinden farklı şekillerde yardım sağlayan psikoterapi ekolleri bulunmaktadır. Aşağıda obsesif kompulsif bozukluk tedavisi için en başarılı sonuçları veren ekolleri sizin için derledim. Takıntıların tedavisi için kullanılan psikoterapiler arasında şunlar yer alır:
Bilişsel davranışçı terapi (BDT): BDT, kişinin obsesyon ve kompülsiyonlarını tetikleyen düşünceleri ve davranışları değiştirmeyi amaçlayan bir terapi türüdür. BDT, OKB’nin tedavisinde en etkili terapi türüdür. BDT’nin temel amacı, kişinin obsesyonlarına ve kompülsiyonlarına maruz kalmasını sağlamak ve bu düşüncelere ve davranışlara vereceği tepkiyi değiştirmeyi öğretmektir. BDT, OKB’nin tedavisinde etkili olan birçok farklı tekniği içerir. Bu teknikler arasında şunlar yer alır:
Maruz bırakma ve tepki önleme (ERP): ERP, kişinin obsesyonlarına ve kompülsiyonlarına maruz kalmasını ve bu düşüncelere ve davranışlara vereceği tepkiyi değiştirmeyi öğreten bir tekniktir. Örneğin, kirliliğe veya hastalık kapmaya dair obsesyonları olan bir kişi, bu düşünceye maruz kalarak, bu düşünceye verdiği tepkiyi değiştirmeyi öğrenebilir.
Bilişsel yeniden yapılandırma: Bilişsel yeniden yapılandırma, kişinin obsesyonlarına ve kompülsiyonlarına neden olan düşünceleri ve inançları değiştirmeyi amaçlayan bir tekniktir. Örneğin, bir kişi, “Herkesin beni sevmesi gerekiyor.” düşüncesine sahipse, bu düşünceyi “Herkesin beni sevmesi gerekmiyor, ama beni seven insanlar var.” şeklinde yeniden yapılandırabilir. BDT, genellikle haftada bir veya iki kez olmak üzere, 12-16 seans sürer.
Kabul ve kararlılık terapisi (ACT): ACT, kişinin obsesyon ve kompülsiyonlarıyla başa çıkmayı öğrenmesini ve bu düşüncelere ve davranışlara takılıp kalmamasını amaçlayan bir terapi türüdür. Kabul ve kararlılık terapisi, obsesif kompulsif hastalığı tedavisi için etkili olan bir diğer terapi türüdür. Bu ekolün temel amacı, kişinin kabul ve farkındalık geliştirmesini sağlamaktır. ACT, obsesyonun tedavisi için etkili olan birçok farklı tekniği içerir. Bu teknikler arasında şunlar yer alır:
Kabul: Obsesif kompulsif bozukluğun tedavisinde kabul ve kararlılık terapisi, kişinin obsesyon ve kompülsiyonlarını kabul etmesini ve bu düşüncelere ve davranışlara karşı mücadele etmemesini öğretir. Örneğin, bir kişi, “Hastalık kapacağım.” düşüncesini kabul ederek, bu düşünceye karşı mücadele etmekten vazgeçebilir.
Farkındalık: ACT, kişinin şimdiki ana odaklanmasını ve obsesyon ve kompülsiyonlarına takılıp kalmamasını öğretir. Örneğin, bir kişi, ellerini yıkarken, ellerini yıkıyor olmanın farkına vararak, bu davranışa takılıp kalmaktan vazgeçebilir. Bu süreç, genellikle haftada bir veya iki kez olmak üzere, 12-20 seans sürer.
OKB'den Nasıl Kurtulabilirim?
Takıntı nasıl geçer? OKB’den kurtulmak (takıntılardan kurtulmak) için yapabileceğiniz pek çok şey vardır. Ancak bunlar sizin tek başınıza yapabileceğiniz şeylerden ibaret değildir. Takıntılardan kurtulmak için mutlaka profesyonel yardım almanız önemlidir. Profesyonel destek alarak obsesif kompulsif bozukluktan kurtulmak için ilk önce bir uzmanla görüşmenizi öneririm. Sizinle ilk görüşmeyi gerçekleştirdiğimde detaylı bir öykü alacağım ve sizinle birlikte bir değerlendirme yapacağım.
Bu değerlendirmenin sonucunda sizinle nasıl bir süreç gerçekleştireceğimizi ve neleri çalışacağımızı sizinle paylaşacağım. Bu paylaşımlar doğrultusunda sizinle biraz önce de paylaştığım gibi birkaç seans içerisinde obsesif düşünceleriniz ve kompulsif davranışlarınızda azalmaların olduğunu görebileceksiniz. Elbette bazı durumlarda tıbbi yardıma da ihtiyaç duyuyor olabilirsiniz.
Bu durumda ben sizi gerekli gördüğüm anda bir uzman hekime yönlendireceğim ve bir yandan da tıbbi desteğe devam edebileceksiniz. Bazı bireyler ise hiçbir uzman görüşü almadan tanıdıkları aracılığıyla bazı psikiyatrik ilaçların kullanımına başvurmaktadır. İnternette bu yönde Lustral OKB’ye iyi gelir mi veya OKB için en iyi ilaç gibi aramalar sık sık yer almakta ancak şunu söyleyebilirim ki uzman hekim onayı olmadan kullanılan ilaçlar durumunuzu daha da olumsuz hale getirebilir.
Ayrıca bazı forumlarda veya platformlarda OKB hastaları hangi ilaçları kullandınız diyerek birbirlerine danışmakta ve büyük bir hata yapmaktadırlar. Bu durumda dirençli OKB ilaçları devreye girebilir ve kişinin ilaçlara karşı direnci gelişebilir. Takıntı ilaçları için en doğru kararı bir uzman verebilir.
Takıntılı Olmak Kaderiniz Değil
Takıntılardan kurtulmak mümkündür ve takıntılı düşünceler ile yaşamak kesinlikle kaderiniz değildir. Takıntılı düşüncelerden kurtulmak amacıyla attığınız adımların doğru adımlar olup olmadığını tekrar tekrar gözden geçirmenizi öneririm. Takıntılı insanların özellikleri sebebiyle yineleyen ve istemsiz ortaya çıkan düşüncelere sahip olması demek bu kişilerin obsesif kompulsif bozukluk belirtilerinden kurtulmak konusunda başarısız olacağı anlamına gelmemektedir.
Takıntıdan kurtulmak için doğru yöntemler eğer uygulanırsa kişinin kısa vadede dahi OKB belirtilerinden kurtulması olasıdır. Peki takıntı geldiğinde ne yapmalı ve nasıl takıntılarınızla uğraşmalısınız? Takıntılarla başa çıkmanın yolları arasında en basit yapabileceğiniz şey psikolojik yardım almaktır ancak bu sürece başvururken de en azından tek başınıza olduğunuzda zorlantılı davranışları yapmamaya çalışmalısınız.
Takıntıyla başa çıkmanın yolu için elbette biraz önce de dediğimiz gibi bir psikologla görüşmeniz kalıcı çözüm sunacaktır. Eğer siz de obsesif kompulsif bozukluk tedavisi almak istiyorsanız bana ulaşabilirsiniz.